Οι μεγάλες καταστροφές είτε είναι φυσικές, είτε τις προκαλεί ο άνθρωπος, μπορεί να συμβαίνουν συχνά, αλλά αυτό γίνεται σε διαφορετικά μέρη του κόσμου και σε διαφορετικούς ανθρώπους. Συνηθίζουμε με τον καιρό να βλέπουμε τέτοιες εικόνες στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και υποσυνείδητα εθιζόμαστε στην ιδέα ότι τέτοια φαινόμενα θα τα βιώνουμε πάντα ως θεατές και όχι ως θύματα.

Παρά την ψευδαίσθησή μας όμως ότι είμαστε απρόσβλητοι, είναι πολύ πιθανό ότι θα βιώσουμε κάποια στιγμή στη ζωή μας μία σημαντική καταστροφή.

Τα είδη των καταστροφών είναι πολλά και τα μέτρα προστασίας είναι διαφορετικά σε κάθε περίπτωση. Αλλιώς αντιμετωπίζεται ο πόλεμος, η πλημμύρα, η φωτιά, το τοξικό νέφος, ο σεισμός, κ.ο.κ.

Μπορούμε παρ' όλα αυτά να αναφερθούμε ενδεικτικά στα σημαντικότερα θέματα που προκύπτουν, για να γίνει αντιληπτή η σπουδαιότητα της προετοιμασίας για την αντιμετώπιση μίας απρόβλεπτης μεγάλης καταστροφής.

Το πρώτο βήμα για να προετοιμαστεί μία οικογένεια να αντιμετωπίσει αυτές τις καταστάσεις είναι να καθίσουν τα μέλη της και να συζητήσουν το θέμα. Θα πρέπει να προσδιοριστούν τα είδη της καταστροφής που μπορεί να πλήξουν τη συγκεκριμένη περιοχή και να καταστρωθεί ένα σχέδιο για την αντιμετώπισή τους.

Οι μεγάλες καταστροφές συνήθως συμβαίνουν αναπάντεχα και τα μέλη της οικογένειας την ώρα που θα συμβεί το κακό μπορεί να είναι σκορπισμένα σε διαφορετικές περιοχές. Το πρώτο πράγμα που θα θελήσουν να κάνουν εκείνη τη στιγμή, όπου κι αν βρίσκονται, είναι να διαπιστώσουν αν είναι όλοι καλά.

Στα μεγάλα δραματικά γεγονότα επικρατεί μία χαοτική κατάσταση. Θυμηθείτε ότι μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στη Νέα Υόρκη, από τα πρώτα πράγματα που είδαμε να συμβαίνουν ήταν οι συγγενείς των αγνοουμένων στους δίδυμους ουρανοξύστες, που γύριζαν με μία φωτογραφία στα χέρια τους και προσπαθούσαν απεγνωσμένα να μάθουν και την πιο μικρή πληροφορία για την τύχη τους.

Διαλέξτε ένα γνωστό σας πρόσωπο ή οικογένεια που να βρίσκεται αρκετά μακριά, ώστε αυτό το μέρος να είναι εκτός της περιοχής που θα πληγεί. Σε αυτό το σημείο αναφοράς θα τηλεφωνήσουν, ή με οποιοδήποτε δυνατό τρόπο θα επικοινωνήσουν τα μέλη της οικογένειας για να αναφέρουν ότι είναι καλά και για να δώσουν τις πρώτες πληροφορίες. Αυτός ο άνθρωπος ή η οικογένεια που θα λειτουργήσει ως σύνδεσμος επικοινωνίας θα πρέπει από πριν να το ξέρει ότι έχει επιλεγεί για να παίξει αυτόν το ρόλο.

Θα πρέπει όλα τα μέλη της οικογένειας να έχουν τους αριθμούς τηλεφώνων σταθερών και κινητών, σπιτιού και εργασίας του συνδέσμου, τη διεύθυνση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του και ότι άλλο μπορεί να εξυπηρετήσει αυτόν το σκοπό.

Τα τηλέφωνα τις πρώτες ώρες μετά την εκδήλωση του συμβάντος μπορεί να μην λειτουργούν ή να έχουν μπλοκάρει οι γραμμές από τη μεγάλη ζήτηση, γι' αυτό θα χρειαστεί υπομονή, επανειλημμένες προσπάθειες και εξάντληση όλων των διαθέσιμων τρόπων επικοινωνίας.

Μόλις διαπιστώσετε ότι οι άνθρωποί σας είναι καλά, ή αν δεν μπορέσετε να επικοινωνήσετε μαζί τους, το επόμενο πράγμα που θα θελήσετε να κάνετε είναι να βρεθείτε όλοι μαζί. Το σημείο συνάντησης πρέπει επίσης να είναι προκαθορισμένο και επιλεγμένο αρκετά μακριά για να είναι ασφαλές στις περιπτώσεις που είτε η περιοχή της κατοικίας έχει χτυπηθεί, είτε η πρόσβαση προς αυτή είναι αδύνατη.

Μπορεί να είναι για παράδειγμα το σπίτι ενός συγγενούς ή φίλου όπου μπορείτε να φιλοξενηθείτε αν χρειαστεί.

Αν βρίσκεσθε στο σπίτι αλλά χρειαστεί να το εγκαταλείψετε προς αναζήτηση καταφυγίου, είναι πιθανό να χρειαστείτε για τις πρώτες ώρες κάποια βασικά πράγματα.

Αφού θα έχει προηγηθεί σε ανύποπτο χρόνο η σχετική προετοιμασία, βάλτε σε ένα μέρος που μπορείτε να μεταφέρετε εύκολα τα πρώτα πράγματα που θα χρειαστούν τα μέλη της οικογένειας με όλες τις ιδιαιτερότητες που μπορεί να έχει κάθε ένα μέλος (αν πρόκειται πχ για μωρό, υπερήλικα κλπ).

Θα χρειαστείτε φαρμακείο πρώτων βοηθειών και φάρμακα, μια αλλαξιά ρούχα για τον καθένα, ένα sleeping bag ή στρώμα, ένα τρανζίστορ και δύο σετ μπαταριών, τροφή, εμφιαλωμένο νερό, βασικά εργαλεία, μετρητά και αντίγραφα των βασικών νομικών εγγράφων των μελών της οικογένειας (ταυτότητες, άδειες, πιστοποιητικά, διαβατήρια, κλπ).

Αυτά καλό είναι να υπάρχουν σε αντίγραφα από πριν φυλαγμένα σε κάποια θυρίδα ή σε κάποιο φίλο ή συγγενή.

Αν έχετε παιδιά που πηγαίνουν στο σχολείο, θα πρέπει να συνεννοηθείτε με το σχολείο εκ των προτέρων, για το ποιά θα είναι η τακτική που θα ακολουθήσει το σχολείο σε τέτοιες καταστάσεις. Αν δηλαδή θα κρατήσουν τα παιδιά στο σχολείο, μέχρι να έρθει ο γονέας ή εξουσιοδοτημένος ενήλικας για να τα παραλάβει, ή αν θα τα αφήσουν να επιστρέψουν μόνα τους στο σπίτι.

Αν χρειάζεται κάποια μορφή εξουσιοδότησης για άλλο πρόσωπο, συνεννοηθείτε για το ποιά θα είναι αυτή. Βεβαιωθείτε ότι το σχολείο έχει τους αριθμούς τηλεφώνων σας, για να μπορέσει να έρθει σε επαφή μαζί σας, αν χρειαστεί. Σε περιόδους ανάγκης μπορεί τα τηλέφωνα του σχολείου να είναι συνεχώς απασχολημένα και να σας είναι δύσκολο να επικοινωνήσετε εσείς μαζί τους.

Αν έχετε συγγενικά ή φιλικά πρόσωπα τα οποία είναι εξαρτημένα από εσάς, πχ. ασθενείς, υπερήλικες, άτομα με κινητικά ή νοητικά προβλήματα και κατοικίδια ζώα, συμπεριλάβετέ τα στις προβλέψεις σας, για το πώς θα χειριστείτε και τις δικές τους ανάγκες.

Αν συμβεί το κακό, διατηρήστε την ψυχραιμία σας. Θα χρειαστείτε όλο το κουράγιο που διαθέτετε και ίσως πολύ περισσότερο.

Ανάλογα με τη θέση που θα βρεθείτε εκείνη τη στιγμή, κάνετε τα ακόλουθα :

• Παρακολουθείτε μέσα από το τρανζίστορ, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση ή το διαδίκτυο την ενημέρωση που δίνεται και τις οδηγίες των αρχών
• Αν βρισκόσαστε στο σπίτι, βεβαιωθείτε πρώτα για την ασφάλεια των προσώπων και στη συνέχεια βάλτε τα κατοικίδια ζώα σας σε ασφαλές μέρος και περιορίστε τα εκεί
• Ελέγξτε τους χώρους με ένα φακό, αναζητώντας τυχόν υπάρχουσες ζημιές
• Μην χρησιμοποιήσετε σπίρτα ή κεριά και μην ανάψετε ηλεκτρικούς διακόπτες
• Ψάξτε μήπως έχει εκδηλωθεί φωτιά ή μήπως έχουν ελευθερωθεί υλικά που μπορεί να προκαλέσουν φωτιά. Ελέγξτε μήπως μυρίζει φωταέριο κι αν βεβαιωθείτε ή αν το υποψιαστείτε κλείστε την παροχή, ανοίξτε τα παράθυρα και απομακρύνετε γρήγορα τους πάντες έξω
• Κλείστε τους διακόπτες οποιασδήποτε κατεστραμμένης συσκευής
• Καλέστε τον σύνδεσμο επικοινωνίας και μην κάνετε άλλα τηλεφωνήματα αν δεν υπάρχει απόλυτος ανάγκη, όπως το να απειλείται η ζωή ανθρώπων
• Ελέγξτε τους γείτονές σας, ιδιαίτερα τους ηλικιωμένους και τα άτομα με ειδικές ανάγκες
• Αν στην περιοχή σας υπάρχουν άνθρωποι υπεύθυνοι για την αντιμετώπιση της κατάστασης, όπως πυροσβέστες, αστυνομικοί κλπ πειθαρχήστε στις συστάσεις τους
• Αν είσαστε κοντά στον τόπο της καταστροφής, αναζητήστε τραυματίες και γενικά ανθρώπους που χρειάζονται βοήθεια. Δώστε τις πρώτες βοήθειες σε όσους το έχουν ανάγκη

• Μπορεί να υπάρχουν πολλοί νεκροί και τραυματίες, μεγάλες καταστροφές στα κτίρια και στην υποδομή της πόλης, δυσκολία ή αδυναμία μετακίνησης προς κάποιες περιοχές, διακοπές στην ηλεκτροδότηση και την παροχή νερού κ.α.
• Τα νοσοκομεία και οι υπηρεσίες υγείας γενικότερα είναι πολύ πιθανό να δέχονται τόσο κόσμο που να ξεπερνάει τις δυνατότητές τους. Μην τις απασχολήσετε αν δεν συντρέχει πολύ σοβαρός λόγος
• Στα μέσα επικοινωνίας υπάρχει εκτεταμένη κάλυψη του συμβάντος και των συνεπειών του
• Στον κόσμο υπάρχει μία κατάσταση σοκ που μπορεί να διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα
• Η ζωή μοιάζει να είναι τελείως διαφορετική, σαν να μην είναι η δική μας και όσα συμβαίνουν αδυνατούμε να τα συνειδητοποιήσουμε πλήρως

Αν οι αρχές διατάξουν την εκκένωση της περιοχής σας, θα έχουν ένα πολύ σοβαρό λόγο για να το κάνουν και θα πρέπει να μη διστάσετε να συμμορφωθείτε, ούτε να δυσκολέψετε το έργο τους.

• Κλείστε την παροχή νερού και ηλεκτρικού του σπιτιού
• Φορέστε ρούχα που να καλύπτουν ολόκληρο το σώμα, ανθεκτικά και άνετα παπούτσια, πάρτε τις αποσκευές με τα είδη πρώτης ανάγκης, κλειδώστε το σπίτι και ακολουθείστε τη διαδρομή που θα σας υποδείξουν
• Κρατηθείτε μακριά από πεσμένα καλώδια
• Αν υπάρχει χρόνος, καλέστε τον σύνδεσμό σας και ενημερώστε τον για το πού πηγαίνετε και πότε εκτιμάτε ότι θα φτάσετε

Αν σας ζητηθεί να παραμείνετε στο σπίτι, λόγου χάρη επειδή έξω υπάρχει τοξικό νέφος, κλείστε τις πόρτες και τα παράθυρα και σφραγίστε με ταινία τις χαραμάδες.

Θέστε εκτός λειτουργίας τις συσκευές κλιματισμού. Αν υπάρχει τζάκι κλείστε το άνοιγμα της καμινάδας. Συγκεντρωθείτε σε ένα εσωτερικό δωμάτιο, έχοντας κοντά σας τα είδη πρώτης ανάγκης και παρακολουθείτε συστηματικά το τρανζίστορ, την τηλεόραση ή το διαδίκτυο. Από εκεί θα ενημερωθείτε για το πότε είναι ασφαλές να βγείτε έξω.

Οι ειδήσεις και οι σκηνές που δείχνουν ξανά και ξανά τα τηλεοπτικά δελτία, δεν γίνονται αντιληπτές από τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο που γίνονται αντιληπτές από τους μεγάλους.

Για παράδειγμα τα μικρά παιδιά δεν καταλαβαίνουν την έννοια "σκηνές αρχείου" ή "video" και νομίζουν ότι οι βίαιες σκηνές συμβαίνουν ξανά και ξανά. Ακόμα και για τους ενήλικες είναι καλό να μην εκτίθενται διαρκώς στις ίδιες σκηνές γιατί επηρεάζονται.

Είναι καλύτερα όταν υπάρχουν παιδιά να μην είναι όλοι στημένοι μπροστά στην τηλεόραση, αλλά οι ενήλικες να παρακολουθούν εναλλάξ τις εξελίξεις και να ενημερώνουν στη συνέχεια τους υπόλοιπους που θα βρίσκονται σε άλλο δωμάτιο.

Για τους ίδιους λόγους που οι ενήλικες οργανώνουμε την καθημερινή μας ζωή, χρειάζεται να σχεδιάσουμε και να προετοιμαζόμαστε για να χειριστούμε δύσκολες καταστάσεις για την οικογένειά μας, την πόλη μας ή τη χώρα μας.

Θα πρέπει να προμηθευτούμε σε ανύποπτο χρόνο κάποια πράγματα, να κάνουμε μία σειρά από συνεννοήσεις, ενέργειες και ρυθμίσεις για κάθε ενδεχόμενο.

Αν κάποια στιγμή προβάλει κάποιος συγκεκριμένος κίνδυνος, μπορούμε να συμπληρώσουμε και να εξειδικεύσουμε την προετοιμασία μας προς αυτή την κατεύθυνση.

Αν μία τέτοια στάση είναι δείγμα σωφροσύνης για τον ενήλικα πολίτη, είναι επιπλέον και ένδειξη υπευθυνότητας για όσους έχουν να φροντίσουν εκτός από τον εαυτό τους και μία οικογένεια.